Astra 2.0: KDA in vogelvlucht

Uit ASTRA
Naar navigatie springen Naar zoeken springen

De strafrechtketen[bewerken | brontekst bewerken]

De uitdaging van het strafrecht is om een eerlijke en tijdige reactie te geven op strafbare feiten c.q. crimineel gedrag, van incident tot en met interventie – dan wel juist te voorkomen dat crimineel gedrag ontstaat. Het functioneren van de strafrechtketen (SRK, waar ketenpartners invulling geven aan, op hoofdlijnen, de stappen opsporing, vervolging, berechting en ten uitvoerlegging.) kent ernstige knelpunten, niet alleen op het gebied van effectiviteit en efficiëntie, maar zelfs in het waarmaken van rechtsstatelijkheid. Daarnaast komen grote vernieuwingen op de strafrechtketen af, zoals (1) modernisering van het Wetboek van Strafvordering (WvSv), en die van (2) de Wet politiegegevens (Wpg) en de Wet Justitiële en Strafvorderlijke gegevens (WJSG). Gebaseerd op het rapport van Van den Emster zijn daartoe veranderinitiatieven gestart. Deze initiatieven voor het verbeteren van de samenwerking en informatievoorziening hebben richtlijnen en kaders nodig zodat bij de realisatie ook de effectiviteit, samenhang en evolueerbaarheid van de strafrechtketen toenemen.

In 2019 legt het opdrachtgeversberaad (het OGB, tegenwoordig het Informatieberaad), tevens opdrachtgever van de architectuurraad strafrechtketen, met de “leidende principes digitalisering strafrechtketen” de nadruk op de onafhankelijkheid van de deelnemende organisaties en de noodzaak om veilig, betrouwbaar, gestandaardiseerd en eenvoudig informatie te kunnen delen tussen deze organisaties waarbij de informatievoorzieningen losjes aan elkaar gekoppeld worden.

Ketendoelarchitectuur[bewerken | brontekst bewerken]

De ketendoelarchitectuur (KDA) faciliteert deze veranderinitiatieven en de leidende principes digitalisering SRK door negen architectuurprincipes en elf ketencommunicatievoorzieningen te benoemen en een inventarisatie van ketensteunpuntvoorzieningen op te nemen. Samen creëren die de voorwaarden om de doelstelling te realiseren zoals verwoord in het mantra:


Aanwijzing.png

Partners in de strafrechtketen kunnen digitaal, betrouwbaar, veilig en eenvoudig gegevens over personen, zaken, beslissingen en bewijsmiddelen uitwisselen met iedereen die deze nodig heeft en mag hebben ten behoeve van handelen, beslissen, leren en verantwoorden. Gegevens zijn samenhangend beschikbaar vanuit verschillende de perspectieven (justitiabele, slachtoffer, getuige), de 'zaak' of de context.


Architectuurprincipes[bewerken | brontekst bewerken]

De negen architectuurprincipes in de KDA geven richting bij het realiseren van oplossingen. Deze principes dragen bij aan het realiseren van de ketendoelen en volgen van de leidende principes digitalisering strafrechtketen en zijn specifiek toegespitst op de strafrechtketen ten opzichte van de meer algemeen geldende principes van de Nederlandse Overheid Referentie Architectuur en de Enterprise Architectuur principes “De Afspraken” van het ministerie JenV.

KenmerkArchitectuurprincipeOmschrijving
AP0RechtsstatelijkheidDe wijze van organiseren en samenwerken in de strafrechtketen geeft invulling aan de rechtsstatelijke scheiding van de verschillende rollen en bevoegdheden in het strafproces.
AP1SamenwerkenSamenwerking is het uitgangspunt in het ontwerp van de strafrechtketen.
AP2TransparantieDe partijen in de strafrechtketen kunnen op ieder gepast moment inzage geven en verantwoording afleggen over de voortgang van zaken en de onderbouwing van besluiten.
AP3AanpassingsvermogenDe strafrechtketen kan zich telkens op een tijdige, slimme en verantwoorde manier aanpassen op veranderingen in de omgeving.
AP4DienstoriëntatieDienstoriëntatie is de manier van samenwerken die past bij de onafhankelijkheid en de gelijkwaardigheid van partners in de strafrechtketen, terwijl de strafrechtketen als geheel toch effectief samenwerkt.
AP5Differentiatie waar nodigDe dienstverlening van de strafrechtketen is op maat afgestemd op de behoeften en de context van betrokkenen daar waar dat nodig is om recht te doen aan de rechten, afhankelijkheden en mogelijkheden van deze betrokkenen.
AP6Digitaal is onze taalDe strafrechtketen verwerkt zijn gegevens digitaal en maakt gebruik van digitale mogelijkheden om werkprocessen slim te organiseren.
AP7GegevenskwaliteitDe strafrechtketen werkt met gegevens waarvan de kwaliteit bekend en geborgd is.
AP8Zaakgericht én persoonsgerichtDe strafrechtketen kan zowel individuele zaken afhandelen als een effectieve persoonsgerichte aanpak uitvoeren.

De architectuurprincipes borgen dat op het vlak van digitale uitwisseling van gegevens

  • de rechtstatelijke scheiding van de verschillende rollen en bevoegdheden in het strafproces gegarandeerd blijft (Rechtsstatelijkheid),
  • zodat partijen met behoud van die eigen zelfstandigheid goed en efficiënt kunnen samenwerken (Samenwerken),

Interoperabiliteit[bewerken | brontekst bewerken]

De architectuurprincipes geven richting aan oplossingen die het samenwerken van organisaties in de Strafrechtketen ondersteunen, zodat informatie veilig, betrouwbaar, gestandaardiseerd en eenvoudig gedeeld kan worden (zie het mantra), zonder dat de onafhankelijkheid van de organisaties aangetast wordt. Met andere woorden, oplossingen moeten interoperabiliteit bevorderen.

Interoperabiliteit is het vermogen om met elkaar te kunnen samenwerken gericht op het bereiken van gezamenlijke (keten)doelen, en daarmee een voorwaarde voor het realiseren van business- en digitaliseringsdoelstellingen en ambities van de SRK. Het toepassen van de KDA verhoogt de interoperabiliteit in de strafrechtketen. In termen van het Europees interoperabiliteitsraamwerk (EIF) is de scope van de KDA: informatie (semantische interoperabiliteit), applicaties (technische interoperabiliteit), beveiliging (authenticiteit, integriteit, beschikbaarheid) en de meer algemene aspecten van het proces (organisatorische interoperabiliteit).

Scope KDA op EIF.png

Figuur 1 Afbakening van de Ketendoelarchitectuur op het Europees Interoperabiliteitsraamwerk

Ketencommunicatievoorzieningen[bewerken | brontekst bewerken]

De elf samenhangende ketencommunicatievoorzieningen in de KDA ondersteunen de ketenpartijen in het samenwerken. De ketencommunicatievoorzieningen beperken zich tot het verbeteren van de interoperabiliteit op de aspecten informatie en applicatie en de algemene aspecten van het proces. In termen van de in de Leidende principes Strafrechtketen gebruikte ‘brug’ analogie, vormen ze samen de concretisering van de horizontale legger en de verbinding naar de pijlers. De voorzieningen bestaan minimaal uit afspraken (toe te passen standaarden en richtlijnen) tussen ketenpartners en schrijven in de meeste gevallen ook het gebruik van specifieke ondersteunende keten IT-systemen voor.


KCV Ordening Beschrijving
Icon-e-archief 2.png E-Archief Rechtmatigheid uitwisselen E-Archief gaat over het mogelijk maken van duurzaam bewaren en correcte archivering.
Icon-e-compliance 2.png E-Compliance Rechtmatigheid uitwisselen E-Compliance maakt mogelijk dat SRK-Ketenpartners kunnen verantwoorden aan autoriteiten en betrokkenen in welke mate aan wet- en regelgeving is voldaan bij het verstrekken / ontvangen van informatie vanuit de strafrechtketen
Icon-e-distributie.png E-Distributie Technisch uitwisselen E-Distributie ondersteunt in de verbinding tussen afwijkende koppelvlakken van ketenpartners of andere ketens.
Icon-e-handtekening.png E-Handtekening Integriteit, authenticiteit en transparantie De digitale handtekening is een middel waarmee burgers, bedrijven en andere betrokkenen de authenticiteit en integriteit van digitale stukken kunnen vaststellen.
Icon-e-index.png E-Index Integriteit, authenticiteit en transparantie E-Index gaat over het vastleggen van unieke identificaties, de relaties tussen objecten, modificaties en de locaties. Welke type objecten en type relaties we onderkennen ligt vast in E-Semantiek, evenals de afspraken over nummerstelsels.
Icon-e-koppeling.png E-Koppeling Technisch uitwisselen E-Koppeling is het digitale koppelvlak tussen de ketenpartner en de keten waarop de ketenpartner diensten beschikbaar stelt.
Icon-e-makelaar 2.png E-Makelaar Technisch uitwisselen E-Makelaar gaat over de interactiepatronen “vraaggestuurde informatiedeling” en “attendering” en de wijze waarop deze met keten IT-systemen ondersteund worden.
Icon-e-portalen.png E-Portalen Technisch uitwisselen E-Portalen gaat over afspraken over de opzet van portalen waarmee externen toegang krijgen tot informatie van een ketenpartner.
Icon-e-semantiek.png E-Semantiek Betekenis en bronnen E-Semantiek betreft het informationele kennisdomein, de bibliotheek van begrippen, definities en bronnen van en voor de keten.
Icon-e-status.png E-Status Integriteit, authenticiteit en transparantie E-Status maakt het mogelijk om de voortgang en status van een dienst (in termen van (b.v. laatst) gemaakte afspraak) of een proces te kennen. Eventueel kunnen derden, met behulp van het attenderingspatroon, hierover geïnformeerd worden.
Icon-e-toegang 2.png E-Toegang Rechtmatigheid uitwisselen E-Toegang is een voorziening die identificatie, authenticatie en autorisatie in de keten mogelijk maakt.

Noot: de voorzieningen E-Handtekening en E-Archief zijn niet strafrechtketen-specifiek.

Door ketencommunicatievoorzieningen (KCV's) in samenhang te gebruiken, worden SRK gegevens op een gestandaardiseerde wijze ontsloten die voldoet aan de Strafrechtketen specifieke principes en maakt daarbij de traceerbaarheid van informatie over personen, zaken, beslissingen en bewijsmiddelen ter ondersteuning van de samenwerking mogelijk. Uiteraard binnen de grenzen van grondslagen en verantwoordelijkheden en de waarborgen voor de authenticiteit van informatie. Het feitelijk beschikbaar stellen van de informatie is en blijft een zaak van de verantwoordelijke ketenpartner.

De KCV's, in samenhang ontwikkeld en gebruikt, vormen een basis voor het kunnen vinden van de juiste informatie voor professionals die betrokken zijn in 'een zaak’ en ook voor andere betrokkenen zoals slachtoffers en verdachten. Zo wordt het bijvoorbeeld mogelijk om de afhandeling van een winkeldiefstal inzichtelijk te maken (‘te traceren’) aan de hand van het ontstaan en uitwisselen van informatie in de keten zoals de registratie van het incident, de videobestanden in het dossier, de identificatie van de verdachte, het openen van een zaak ter vervolging en de afdoening.

Bij de opzet van deze voorzieningen is rekening gehouden met de grote vernieuwingen die op de strafrechtketen afkomen én het feit dat het in ketenverband niet mogelijk is om alle aanpassingen altijd synchroon te laten lopen. Dit maakt dat de communicatie aanpasbaar moet zijn, mee kan bewegen met de ontwikkelingen en prioriteiten en dus slechts ‘losjes’ is gekoppeld.

Ketensteunpuntvoorzieningen[bewerken | brontekst bewerken]

Naast de ketencommunicatievoorzieningen beschrijft de KDA een tweede categorie ketenvoorzieningen genaamd ketensteunpuntvoorzieningen. Ketensteunpuntvoorzieningen ondersteunen inhoudelijke (proces)coördinatie en afstemming waarbij iedere organisatie afzonderlijk zijn verantwoordelijkheid behoudt. Daarmee richten ze zich in termen van het Europees interoperabiliteitsraamwerk (EIF) op organisatorische en juridische interoperabiliteit in de strafrechtketen. Bepalen welke ketensteunpuntvoorzieningen nodig zijn valt buiten de verantwoordelijkheid van de KDA, maar volgt uit de programma’s en projecten en de achterliggende doelstellingen.

Ketensteunpuntvoorzieningen worden ontwikkeld volgens de principes van de KDA en maken gebruik van de ketencommunicatievoorzieningen. De KDA geeft een overzicht van ketensteunpuntvoorzieningen zodat geadviseerd kan worden over hergebruik en er geen dubbele of overlappende voorzieningen ontstaan voor hetzelfde specifieke proces. Voorbeelden van ketensteunpuntvoorzieningen die in voorbereiding zijn of al bestaan zijn: Persoonsidentificatie en -verificatie, Advocatenportaal, Track & Trace bewijsmiddelen (forensisch materiaal).

Toetsingskader[bewerken | brontekst bewerken]

Met het toetsingskader Ketendoelarchitectuur (KDA) geeft de SRK Architectuurraad (SRK-AR) handvatten aan projecten en programma’s hoe zij de KDA kunnen toepassen. Het KDA Toetsingskader geeft aanwijzingen en richtlijnen voor de architectuur van een project of voorziening bezien vanuit het perspectief van de KDA. Dit kader is juist niet alleen bedoeld als toetsingskader achteraf, maar ook als wegwijzer vooraf: “Hoe kan dit veranderinitiatief bijdragen aan interoperabiliteit in de Strafrechtketen?”. Het geeft uiteenlopende aanwijzingen: voor het ontwerp van processen en diensten, het expliciteren van verantwoordelijkheden, van het gebruik van voorzieningen, het onder beheer brengen van afspraken tot te gebruiken standaarden.

Het toetsingskader reikt daarmee verder dan de traditionele Project Start Architectuur (PSA) of Solution Architecture Document (SAD). Het volgen van de aanwijzingen kan op verschillende momenten in de tijd met veranderende diepgang worden getoetst. Het toetsingskader is aan het einde van een project te gebruiken als een KDA-conformiteitstoets, wat nog kan leiden tot identificeren en inplannen van wegnemen van architectuurschuld.

Het toetsingskader gaat uit van de doelsituatie. Een aantal voorwaarden of voorzieningen daarvoor zijn deels of nog niet beschikbaar. Dat vraagt een creatieve afweging: een tussenoplossing, een afwijking, of een extra investering. Immers we moeten voorkomen dat het ontbreken van een voorwaarde een reden is om alles bij het oude te laten. Per aanwijzing, kader of richtlijn kan een regel “te doen” voorkomen. Dit zijn voorwaarden, veelal projectoverstijgend, die nog gerealiseerd moeten worden.

Handreiking Ketenbusinessanalyse (HKBA)[bewerken | brontekst bewerken]

Samen met experts uit de strafrechtketen ontwikkelt de SRK Architectuurraad de Handreiking Ketenbusinessanalyse (HKBA). Hiermee kan een zorgvuldige analyse van verantwoordelijkheden tussen ketenpartners worden uitgevoerd, zodat hun onderlinge samenwerking leidt tot betere en beter samenhangende dienstverlening.

De HKBA is een aanpak waarbij ketenpartners gezamenlijk stapsgewijs wetgeving en beleid ontleden. Waar uit de analyse blijkt dat het nodig is maken de ketenpartners aanvullende afspraken over de uitvoering, de nader uitgewerkte belegging van verantwoordelijkheden, de onderlinge diensten, de bijbehorende kwaliteitscriteria (zoals tijdigheid) en de digitalisering. Dit resulteert in een gezamenlijk vast te stellen kader voor de uitvoering en de digitalisering.

De HKBA is bijvoorbeeld toepasbaar bij: implementatie van nieuwe wetgeving en beleid, aanpassing of herzieningen bij Kamer-moties of jurisprudentie, een ‘keten’ uitvoeringstoets of de start van een programma of project.